امثال,اقوال ومواعظ کوردیه باللهجه الفیلیه…( 3 )

3/9/2013

امثال مختلفه

♦ ته ر خینه گه د, بی, خواسه .. ئه ڕی, ریش, کويخاسه.

حسائک بدون ملح .. انها لذقن الرجل العجوز..

ته رخینه= نوع من الحساء یحضر من اللبن المجفف والخضراوات وتصنع فی المقاطعات الجنوبیه من کوردستان, بخصوص ایلام وکرماشان.

کنایه فی الذی یکون قوله او عمله یفتقر الی الذوق.

♦ ئه گه ر, خۉم, به کوژم, به که م, قه س .. مینای, شکیا, نه میو, په یۉه س.

اذا اقتل نفسی, اعذبها .. الکاس المکسور لا یلتام.

قه س = قصاص = تعذیب, په یۉه س= یلتأم =یصلح

ایضا نقول* ئه گه ر, خۉم, به کوژم, به که م, قه س .. مینای, شه کسته, نه میو,

په یۉه س.

یضرب فی الابتعاد عن الندم, لانه لا یغیر ما انقضی.

یقال *لا جدوی من البکاء علی اللبن المسکوب.

♦ به خته گه, به ختم, چاره, کڵولم .. تا, کێ, بکیشم, خوا, وه, کوڵم ؟

حظی ونصیبی خالی من العلاج.. الی متی احمل الملح علی ظهری؟

کلولم = قلیل جدا (القصد, لیس له العلاج)

ایضا نقول* به خته گه, به ختم, چاره, کڵولم .. تا کی, بکیشم, نه مک, وه, کوڵم ؟

خوا = نه مک = ملح

کنایه فی الجزع من الحظ العاثر وطول تحمل المصاعب.

♦ ئی قه ره, دؚریام, له, به رداݧ, به رد .. ئازای , سوخانم, بۆی, وه, توتیای, گه رد!

کثیرا عثرت بالصخور .. عظامی القوی اصبح هشا مثل الرماد.

به ردان = صخور, توتیای, گه رد = تحول الی رماد.

یضرب فی الذی یفقد قوته البدنیه او الصحیه, بسبب مروره بمصائب کثیره.. ایضا كنايه فی الحظ السیء.

یقال *غالبا ما یصعب تمییز الضربات القاسیه من ضربات الحظ.

♦ دؚه ل٘م, خه لاسه .. وه, ره نگم, په ﻵسه.

قلبی انتهی .. و لونی اسود.. القصد, توقف قلبی عن النبض.. وعتم لونی.

په ﻵسه = اسود او عتم.

کنایه فی الذی یعانی من مرض او هموم ومشاکل.

♦ خوداگه م, شوکری, ته ڕسیم .. وه, مه تلوب, ڕه سیم.

ربی اشکرک, کنت خائفه.. وصلت الی مرادی.. مه تلوب = مطلوب = منال

یضرب عندما تتحقق الامنیه بعد الخوف من عدم تحقیقه, وذلک بدعاء لله وشکره عليها.

♦ مویش, وه, ده گان, بازک, وه, ﹸنک .. پڕیزیگ, چه رمگ, بردن, ئه ڕی,

قی چک.

الفأره بسنها, الطیر بمنقاره .. اخذوا الکیسه البیضاء الی قمه الجبل.

بازگ= نوع من الطیور, پڕیزگ= کیسه لحفظ الاشیاء, قی چک= قمه الجبل.

کنایه, فی الذی لا یحرص علی ماله, فکل یاخذ منه او یسرقه, ویصعب علیه استرجاعه.

یقال *المال السایب یعلم السرقه.

♦ هه ڕکه, ماڵ, دیری .. خه وه ر, له, ماڵه یل, دیری.

الذی عنده بیت .. عنده علما عن البیوت.

ایضا نقول *هه ڕکه, خانه, دیری .. خه وه ر, له, خانه ییل, دیری.

ماڵ=خانه= بیت

کنایه في الذی عنده تجربه فی امور الحیاه.

یقال *المجرب حکیم.

♦ هه ڕکه, خه رج, ئه کا .. ئه زانی, خه رج, که رد, چه نیگه ؟

الذی یصرف .. یعرف قیمه المصروف.

یضرب فی الذی اکتسب الخبره من تجاربه.

یقال *شاور من جرﹼب.

♦ گه ردیم, هه فتا, وه, دو, ده ر, .. نه دیم, یه, ته ن, وه, دو, سه ر!

زرت اثنتان وسبعون باب .. لم اری جسما واحدا و ذو رأسین!

ده ر = باب (القصد بیت, ای یعرف کثیر من الناس), یه = یه ک =عدد واحد. ؚ

یضرب فی حاله تعجب من الشخص الذی له وجهین ومنافق.

یقال *ما اقبح بالانسان ان یکون ذا وجهین.( الامام علی علیه السلام)

♦ بویمه نه, با جناق, مه ن, وه, فلا٘نی .. هه ردو, هازڕیم, ئه ڕی, غلامی.

اصبحنا انساب انا و فلان , کلینا مستعدین للعمل.

با جناق = نسیب, غلامی= غلام = عبد

کنایه فی الذین اصبحوا اصدقاء ومتحدین, ومستعدین ﻷی عمل.

♦ نیه سه د, چوی, جارؚ, جاران .. سه ر د, بویچگ, می ند, وه, داڵگه ماران.

غبت ولم تظهر مثل الفتره الماضیه .. راسک صغیر, تشبه الحرباء.

نیه سه د= لست موجودا (القصد قلت زیارتک, ولم نعد نراک), چوی = مثل,

جار جاران = الفتره السابقه, می ند = تشبه, داڵگه ماران= الحرباء.

يضرب فی الشخص الذی ترک اصحابه بدون ای دلیل … یقال, للتفقد بصوره ساخره.

♦ له, ژیردڵا, هات, باڵی, شه که آن .. چاوی, که فت, له, خۉم, قالیه گه, اڵته کان.

من الأسفل, اتی, حرک یدیه .. عينه وقعت علی, نفض السجاده .. ای, سحب السجاد بیدیه .. القصد, اخرجه من بیته .

ژیردڵا = تحت, شه که آن = حرک, اڵته کان = نفضؘ

کنایه فی الذی لا یرحب بالضیف فی بیته لسببا ما……………..چنار باشی